خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مبارزه سیاسی اهل‌بیت (ع) برای تحقق حکمرانی توحیدی ریشه در تاریخ اسلام دارد و امام رضا (ع) نقش برجسته‌ای در ادامه این مسیر داشت.
اهل‌بیت (ع) علاوه بر انتقال معارف دینی، همواره در برابر ظلم و فساد سیاسی مقاومت کرده‌اند. پس از واقعه عاشورا، این مبارزه به شکل نهضت‌های سیاسی و فرهنگی ادامه یافت.
در دوره خلافت عباسی، مأمون با سیاست ولایت‌عهدی تلاش کرد امام رضا (ع) را تحت کنترل درآورد، اما آن حضرت با هوشمندی این نقشه را خنثی کرد و شرط کرد در امور حکومت دخالت نداشته باشد.
حضور امام در دربار مأمون فرصتی برای بیان آموزه‌های اسلامی و تبیین نظام توحیدی شد که نقش مهمی در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی در شرق جهان اسلام داشت.
سیره سیاسی و فرهنگی امام رضا (ع) الگوی مبارزه خستگی‌ناپذیر در برابر ظلم و تحریف است که امروز نیز چراغ راه امت اسلامی به شمار می‌رود.
در همین راستا با حجت‌الاسلام رضا دیلمی معاون فرهنگی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان گلستان به گفتگو پرداختیم.
وی با اشاره به ابعاد کمتر پرداخته‌شده در سیره سیاسی و تمدنی امام رضا (ع)، تاکید کرد: حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) یکی از بزرگ‌ترین مبارزان مقابله با جریان نفاق و تحریف در تاریخ اسلام ناب محمدی بود و با هوشمندی مثال‌زدنی، نه تنها توطئه‌های مأمون را ناکام گذاشت، بلکه زمینه‌ساز، تبیین اصول و مبانی جایگاه امامت و حکمرانی توحیدی و بسترساز تحقق تمدن نوین اسلامی در ایران بود.
غفلت از توجه به سیره سیاسی و اجتماعی اهل‌بیت (ع)؛ خسارتی راهبردی
دیلمی با انتقاد از کم‌توجهی به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی سیره اهل‌بیت (ع)، اظهار کرد: یکی از مباحث راهبردی و بنیادینی که در تحلیل سیره معصومین (ع) مغفول مانده، مسئله «مبارزه سیاسی و اجتماعی برای تحقق حکمرانی توحیدی و تشکیل نظام اسلامی» است. نظام سلطه با همراهی جریانات نفوذی و نفاق، چه در زمان حیات ائمه (ع) و چه پس از آن، همواره تلاش کردند افکار عمومی را از این راهبرد اصلی منحرف کنند.
وی افزود: مبارزات سیاسی و اجتماعی ائمه اطهار (ع) هیچ‌گاه متوقف نشد، بلکه متناسب با شرایط، اشکال گوناگونی به خود گرفت و یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های این مبارزه، در سیره امام رضا (ع) به چشم می‌خورد.
امام رضا (ع)؛ ادامه‌دهنده گفتمان سیاسی و اجتماعی عاشورا
معاون فرهنگی اداره‌کل تبلیغات اسلامی گلستان، امام رضا (ع) را یکی از پیشگامان در استمرار گفتمان نهضت عاشورا دانست و گفت: دستگاه خلافت عباسی، به‌ویژه در دوران مأمون، در صدد بود با دور نگه‌داشتن امام از مردم و محدود کردن ایشان در چارچوب دستگاه خلافت، ضمن گرفتن محوریت هدایتگری از آن حضرت، نوعی مشروعیت دینی برای خود دست‌وپا کند.
وی ادامه داد: مأمون با تهدید امام رضا (ع) به پذیرش ولایت‌عهدی، درصدد بهره‌برداری سیاسی از جایگاه آن حضرت بود، اما امام با تدبیر بی‌نظیر، این پروژه را خنثی کرد و عملاً اجازه نداد دستگاه خلافت از این اقدام، استفاده مؤثری به نفع خود داشته باشد.
ولایت‌عهدی مشروط؛ خنثی‌سازی سیاست نفاق عباسی
دیلمی با اشاره به لحظه حساس پیشنهاد ولایت‌عهدی به امام رضا (ع)، گفت: مخالفت جدی حضرت با این پیشنهاد تا آنجا پیش رفت که مأمون آن امام را تهدید به قتل کرد. این اتفاق به‌صورت گسترده در جامعه اسلامی آن روز بازتاب یافت و همه متوجه شدند که امام با پذیرش داوطلبانه ولیعهدی همراه نیست.
وی تاکید کرد: در نهایت، امام رضا (ع) با شروطی پذیرفتند که در هیچ‌یک از امور حکومت دخالت نکنند؛ نه در جنگ، نه صلح، نه نصب و عزل، نه سیاست‌گذاری. این شروط دقیق، که ریشه در آینده‌نگری و حکمت سیاسی حضرت داشت، سبب شد نقشه مأمون برای مصادره مشروعیت دینی ناکام بماند.
سفر به خراسان؛ از افشای نفاق تا وداع با مدینه
دیلمی با اشاره به حرکت امام از مدینه به سوی خراسان، گفت: حضرت در مسیر سفر، با زبان دعا، اشک، رفتار و گفتار، آشکارا به اطرافیان اعلام کرد که این سفر، سفر بی‌بازگشت است و نشان داد که خلافت عباسی هدفی جز فریب مردم ندارد.
وی افزود: امام رضا (ع) از همان آغاز سفر، چهره نفاق مأمون را افشا کرد و با هر وسیله‌ای به مردم پیام داد که پشت این اقدام، اهداف خطرناکی برای جامعه اسلامی پنهان است.
تریبون خلافت در دست امام؛ صدای اسلام ناب به گوش جهانیان رسید
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی گلستان در ادامه سخنان خود، با اشاره به بهره‌برداری کم‌نظیر امام رضا (ع) از تریبون خلافت، گفت: یکی از اقدامات بسیار مهم امام در دوران حضور در مرو، استفاده از فرصت رسمی ایجاد شده برای بیان حقایق و نشر معارف و مبانی اسلام ناب بود. آن حضرت مطالبی را که سال‌ها تنها در خفا به یاران خاص گفته می‌شد، این‌بار با صدای بلند و برای عموم مسلمانان فریاد زد.
وی اظهار کرد: مأمون به دنبال حصر امام در دربار بود، اما امام رضا (ع) هرگز ارتباط خود را با مردم قطع نکرد. هر جا فرصتی پیش آمد، به میان مردم رفت، پاسخ سوالات‌شان را داد و محور امید مردم بود.
تأسیس مرکز تمدنی اسلام ناب در ایران؛ مأموریت تمدنی امام رضا (ع)
دیلمی یکی از اقدامات بلندمدت و تمدنی امام رضا (ع) را پایه‌گذاری بستر تمدن اسلامی دانست و گفت: حضور حضرت در مرو، صرفاً یک توقف سیاسی نبود. ایشان با محور قرار دادن قرآن و عترت، هسته تمدن اسلامی را در شرق جهان اسلام بنیان نهادند؛ تمدنی که روز به روز در دل مردم ایران، ابعاد آن شکوفاتر و زمینه‌ساز انقلاب اسلامی شد.
وی افزود: اگر بخواهیم به ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران بپردازیم، باید از حضور پرنور امام رضا (ع) در ایران آغاز کنیم. ایشان در زمانی که بسیاری از جریان‌های اسلامی، دچار چالش‌های فکری و گاهی اسیر جنگ روانی دشمن و برخی انحرافات و بدعت‌ها شده بودند، پرچم بیداری دینی را برافراشت.